Beyin Çürümesi Nedir? Dijital Bağımlılık, Stres ve Uyku Eksikliğinin Beyin Sağlığına Etkileri
Konuşmalıyız Ekibi
BEYİN ÇÜRÜMESİ NEDİR? BEYİN ÇÜRÜMESİNİ ENGELLEMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Özellikle son yıllarda literatürde oldukça sık yer verilen bir araştırma konusu olarak beyin çürümesi, beynin çeşitli sebeplerle fonksiyonlarında azalma görülmesini ifade etmektedir. Beyin bilişsel kapasitesinin altında bir performans sergiler ve dikkat sorunları, bellek kayıpları, yaratıcılıkta azalma buna eşlik edebilir. Beyin çürümesinde demans hastalıklarında olduğu gibi kelime bulmakta güçlük yaşama, düşünce ve iletişim becerilerinin zayıflaması görülebilir ancak ikisini karıştırmamak gerekir. Beyin çürümesi tıbbi bir terim değildir. Örneğin, Alzheimer sonucunda da oluşabilecek olan bilişsel kapasitenin bozulmasının geneline verilen isimdir. Beyin çürümesinin başlıca sebepleri olarak artan sosyal medya kullanımı, sağlıksız beslenme ve hareketsizlik sayılabilir.
BEYİN ÇÜRÜMESİNE NEDEN OLABİLECEK BAŞLICA FAKTÖRLER
Dijital Bağımlılık
Özellikle son yıllarda artmakta olan sosyal medya kullanım oranları beyin çürümesinin en önemli sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Hızla ilerleyen teknolojik gelişmeler, sosyal medyanın hayatın her alanında etkili olması, sürekli olarak mavi ışığa ve dijital uyarıcılara maruz kalmaya sebebiyet vermektedir. Günümüzde online ders veya toplantılar hayatımızın parçası olmuş durumda, aynı zamanda hemen herkes aktif bir şekilde sosyal medya kullanıyor ve bu platformdan paylaşımlar yapıp arkadaşlarıyla haberleşiyor. Gün içinde binlerce dijital uyarıcıya maruz kalmak zihinsel bulanıklığa yol açıyor. Aynı zamanda birden fazla bildirim alıyoruz ya da karşımıza aynı anda birden fazla video çıkabiliyor. Bu gibi durumlar ve sürekli olarak kısa içeriklere maruz kalmak dikkat süremizi oldukça azaltıyor. Artık uzun içerik tüketmek istemiyoruz bu da haliyle günlük hayatta uzun soluklu bir konuşmanın dinleyicisi olduğumuz pozisyonda bizi zorluyor. Yine aynı sebeplerden ötürü derslere ya da toplantılara odaklanmakta sıkıntı yaşayabiliyoruz. Kısaca artan dijital içerikler ve sosyal medya kullanımı tek bir anda tek bir işle meşgul olma yetimizi elimizden almaya sebebiyet veriyor gibi duruyor.
Stres ve Kaygı
Stres, gündelik hayattaki değişimlere verdiğimiz tepkidir. Temelinde değişim olsa da günümüzde stres birçok alanda ve durumda deneyimlediğimiz bir duygudur. Hepimizin aklına yoğun stres altında olduğumuz durumlar gelir veya daha ufak çaplı stresler hayatın hemen her alanındadır. Örneğin trafikte kalıp varmamız gereken yere daha geç saatte varmaktan, hayatımızda büyük bir değişimin eşiğinde olmaya kadar ufak çaplı ya da büyük stres faktörlerine maruz kalabiliriz. Sürekli olarak strese maruz kaldığımızda ise kaygı gelişir. Bu bir nevi beynin alarm durumuna geçmesidir ve bu da yoğun kortizol salınımına işaret eder.
Kortizol hormonunun fazla salgılanıyor olması beyinde amigdala ve hipokampüs başta olmak üzere pek çok bölgeye zarar verir. Bunun sonucunda bellek kayıpları, duygusal kontrolde azalma ve buna benzer davranışsal veya bilişsel etkiler görülebilir.
Uyku Bozuklukları
Uyku, vücudun en temel ihtiyaçlarından biridir. Uyku sayesinde zihin bulanıklığından arınabiliriz, daha dinç ve dinlenmiş bir vücuda sahip olabiliriz. Bilindiği gibi odak süremizi ve dikkatimizi en verimli kullanabildiğimiz saatler sabah saatleri yani uyku sonrasıdır. Dolayısıyla uyku kalitemiz ve süremiz bilişsel işlevlerimizi fazlasıyla etkiler. İdeal uyku süresine erişilemediğinde ya da uyku kalitesini düşürücü bir faktör bulunduğunda kişi bellek ve dikkat sorunları, beyin küçülmesi ve uzun vadede de beyin çürümesi yaşayabilir. Bu sonuçlar göz önünde bulundurulduğunda uyku kalitesini düşürecek şeylerden uzak durmak gerekir. Bunların başında yukarıda da söz edildiği gibi mavi ışığa uzun saatler maruz kalmak gelir. Çünkü mavi ışık uykuya hazırlanmamıza yardımcı olan melatonin salgısını baskılar. Diğer uyku kalitesini düşürücü faktörler arasında yetersiz ve sağlıksız beslenme, alkol ve sigara tüketimi sayılabilir. Sonuç olarak, uyku kalitemizin düşük olduğunu hissediyorsak buna sebep olan faktörü tespit edip durumu iyileştirmek sağlık açısından oldukça elzemdir.
BEYİN ÇÜRÜMESİNİ ENGELLEMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR
Dijital Alanları Sınırlandırmak :
Sosyal medyayı ve diğer dijital mecraları sınırlandırmanın hem psikolojik hem de fiziksel olarak pek çok olumlu etkisi vardır. Tabiki ruhsal sağlımız ve fiziksel sağlığımız birbirinden de etkilenir. Psikolojik olarak ailemize ve sevdiklerimize bu sayede daha fazla zaman ayırıp onlarla etkileşim içinde olmanın ruhsal anlamda daha doyurucu bir etkisinin olduğu söylenebilir. Aynı zamanda dijitalliği sınırlandırıp yeni hobiler edinmek de ruhumuza iyi gelecek bir diğer etmendir. Yine yoğun dijital kullanım yukarıda söz edildiği gibi zihin tembelliğine sebep olduğundan uzun vadede beyin çürümesine neden olabilecek en temel faktördür. Kısaca bilinçli dijital tüketim ve dijitallik harici kendimize yeni alanlar oluşturmak beyin çürümesinin önüne geçmemizi sağlar.
Düzenli Egzersiz ve Beslenme:
Kendimize bir spor rutini oluşturmak sağlık açısından oldukça önemlidir. Sevdiğimiz bir spor dalıyla ilgilenmek ya da en azından doğa yürüyüşü yapmak bile beyinde dopamin salınımını arttırır. Bu sebeple kendimizi spora teşvik etmek hem bedenimizin hem beynimizin sağlığı açısından elzemdir. Aynı zamanda dengeli beslenme sayesinde beyin enerji alır ve doğru bir şekilde çalışmayı sürdürür. Beynin sağlıklı bir şekilde çalışması için antioksidanlar ve vitaminler açısından zengin bir beslenme rutini oluşturmak önemlidir. Yine su tüketimine önem vermek de beynin sağlıklı çalışmasına yardımcı olur.
Düzenli Uyku
Uyku sırasında beyin, hücrelerini onarır, bağlantılarını güçlendirir ve bu sayede hafızamız güçlenir , dikkat süremiz artar ve bunun gibi pek çok bilişsel kazanım sağlarız. Bu sebeple beyin çürümesinin önüne geçmede düzenli uykunun önemi büyüktür. Her gün aynı saatlerde uyuyup uyanmak uykumuzu düzene sokmakta bize yardımcı olur. Bir yetişkin için gerekli olan günlük 7-9 saat arası uyumak da beyin fonksiyonları için önemlidir. Uyumadan 1-2 saat öncesinde dijital kullanımı bırakmak uykuyu düzene sokmakta ve kalitesini arttırmakta bize yardımcı olabilir.
Sigara ve Alkolden Uzak Durmak
Sigara ve alkolün doğrudan beyne pek çok yan etkisi bulunmaktadır. Bunlardan başlıcaları beynin oksijenini azaltma, hücrelerine ve kan dolaşımına zarar vermedir. Sigara ve alkolün yoğun kullanımı bu gibi yan etkileri sebebiyle birçok hastalığa sebep olur. Uzun süre tüketim beynin kimyasını bozduğundan beyin çürümesinin başlıca sebeplerindendir. Bu sebeple kullanıyorsak bırakmak için bir adım atmalı kullanmıyorsak da pasif içicilikten kaçınmalıyız.
Online psikolog, diyetisyen ve danışmanlık hizmeti sunan Konuşmalıyız platformunda yazılı, sesli ve görüntülü görüşme seçenekleriyle Türkiye’nin her yerinden veya yurt dışından uzmanlarımızla kolayca iletişim kurabilir birebir terapi ve danışmanlık hizmetlerinden faydalanabilirsiniz. Her an online uzman desteği alabileceğiniz bu platform, ruh ve beden sağlığınıza yönelik çözümler sunar.
